માસિકધર્મને લઈને છે આવી આવી માન્યતાઓ દુનિયામાં

નમસ્તે મિત્રો અમારા આ લેખમાં આપ સૌનું સ્વાગત છે અને આજે તમને જાણવા મળશે કે સ્ત્રી ના પિરિયડ અને તેની વિશે ગીનોની અંધશ્રદ્ધા અને આ જાણવું આપડા સમાજ માટે ખૂબ જરૂરી છે તો ચાલો વાહલા મિત્રો આપડે જાણી લઈએ.

મહિલાઓના પિરિયડને લઈને સમાજમાં ઘણી માન્યતાઓ છે. પરંતુ લોકો સામાન્ય રીતે તેની ઉપર ખુલ્લેઆમ ચર્ચા કરવાનું ટાળે છે. આ સિવાય મહિલાઓ પર પણ અનેક પ્રકારના પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા છે. છોકરીઓને તેમની પૂજા સહિત અનેક જગ્યાએ મંદિરમાં જવા પર પ્રતિબંધ છે. તે જ સમયે, મહિલાઓના પિરિયડથી સંબંધિત કેટલાક રિવાજો છે, જેના વિશે તમે સાંભળીને આશ્ચર્ય થશે. ચાલો પહેલા કર્ણાટકની વાત કરીએ. અહીંના એક રિવાજ પ્રમાણે, જ્યારે કોઈ છોકરીનું માસિક સ્રાવ પહેલી વાર શરૂ થાય છે, ત્યારે તેણીને દુલ્હનની જેમ સજ્જ કરવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, આસપાસની મહિલાઓ પણ તે છોકરીની આરતી કરે છે. દક્ષિણ અમેરિકાના આંધ્રપ્રદેશ અને કેરળમાં પણ આવી પ્રથા સામાન્ય છે. દક્ષિણ ભારતમાં પ્રવર્તતી અન્ય એક પ્રથા મુજબ, છોકરીઓ કે જેઓ પ્રથમ વખત આ ઉંમરે આવે છે તેઓ તેમની સાથે લીંબુ અથવા લોખંડ સાથે રાખે છે, જેથી દુષ્ટ શક્તિઓ તેમની નજીક ન આવે.

માસિક રક્ત પીવાથી શક્તિ લે છે:હા, આ વાંચીને તમને ચોક્કસ આશ્ચર્ય થશે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, પશ્ચિમ બંગાળના કેટલાક વિસ્તારોમાં, જ્યારે કોઈ છોકરી પહેલીવાર તેના પિરિયડ મા આવે છે, ત્યારે તે તહેવાર તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આટલું જ નહીં, માસિક સ્રાવ દરમિયાન બહાર નીકળતું લોહી ગાયના દૂધ અને નાળિયેર તેલમાં ભેળવવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે માસિક રક્ત પીવાથી શરીરમાં નવી શક્તિ અને જોસ આવે છે. તે જ સમયે, તે યાદશક્તિ વધારવામાં અને તમને ખુશ રાખવામાં પણ ખૂબ ઉપયોગી છે.

મહિલાઓને પુરુષોથી અલગ રાખવામાં આવે છે:દક્ષિણ ભારત ઉપરાંત, નાઇજરના કેટલાક આદિવાસી લોકોમાં સમાન પરંપરાઓ પ્રચલિત છે. માસિક સ્રાવ દરમિયાન, સ્ત્રીઓને અહીં એક અલગ ઝૂંપડી અથવા મકાનમાં રાખવામાં આવે છે. આ લોકો આ સમયગાળા દરમિયાન મહિલાઓને અશુદ્ધ માને છે. આ જ કારણ છે કે તેમને ઘરથી દૂર રાખવામાં આવે છે. આ દરમિયાન તેને તેના પતિને મળવાની પણ મંજૂરી નથી.

મહિલાઓના રસોઈ પર પ્રતિબંધ:બાંગ્લાદેશમાં પીરિયડ્સ દરમિયાન મહિલાઓને રસોઇ બનાવવાની મંજૂરી નથી. આ મહિલાઓ બીજા માટે રાખવામાં આવતા ખોરાકને પણ સ્પર્શતી નથી. પીરિયડના સમયગાળા દરમિયાન મહિલાઓને પણ મંદિરની મુલાકાત લેવાની મંજૂરી નથી.

સ્પર્શ કરવામાં આવે તો શુદ્ધિકરણ થાય છે:બીબીસીના સમાચાર અનુસાર, નેપાળના હિન્દુ બહુમતીવાળા ગામમાં એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ મહિલા પીરિયડ્સ દરમિયાન કોઈને સ્પર્શે તો તેને ધાર્મિક વિધિમાંથી પસાર થવું પડશે. તે જ સમયે, બાલીમાં બહાર પાડવામાં આવેલી પરંપરા અનુસાર, માસિક ચક્ર પછી, સ્ત્રીને પવિત્ર સ્નાન કરવું પડે છે, જેને ‘મિકવે’ કહેવામાં આવે છે.

માસિક સ્ત્રાવ માટે બીજી અગત્ય જાણકારી:મહિલાઓને માસિક સ્ત્રાવ મોડુ આવવા પાછળ અનેક કારણો હોય છે. મોટાભાગની મહિલાઓ આની પાછળના કારણોથી અજાણ હોય છે અને આવી પરિસ્થિતિમાં કારણ વગર ટેન્શન લેવાનું શરૂ કરી દેતી હોય છે. જો પરણિત મહિલાને આવી સમસ્યા આવે તો તેને પહેલા જ પ્રેગનન્સીનો વિચાર આવી જાય છે, જેનાથી કોઈ ખુશ થાય તો કોઈ દુખી થાય. તો આજે જાણીએ એવા કયા કારણો છે જેને લીધે પીરિયડ્સ આવવામાં મોડુ થતું હોય છે.

1) લાઇફસ્ટાઇલમાં ફેરફાર:કોઈપણ નવું કામ કરવું, સૂવા-ઊઠવાના સમયમાં ફેરફાર આવવાથી, રજાઓ પર ક્યાંય બહાર ફરવા જવા જેવા અનેક ફેરફાર પીરિયડ્સ મોડા આવવાનાં કારણો હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને ત્યારે જ્યારે તમારા શરીરમાં ઓવ્યુલેશન થઈ રહ્યું હોય. શરીરને બદલાયેલી જીવનશૈલીને અપનાવવામાં સમય લાગે છે અને તેના જ લીધે માસિકચક્ર પણ અનિયમિત થઈ જાય છે.

2) ખાનપાન બદલાવાથી:ઘણી વખત આપણાં ખાવાપીવાને લીધે પણ પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે. રૂટિન ડાયટમાં વધુ પડતાં તેલ-મસાલા લેવાનું શરૂ થવાથી પણ પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે. પીરિયડ્સ મોડા આવવાને લીધે ખોટી ચિંતા ન કરો. માત્ર તમારી નિયમિત જીવનશૈલીને બરકરાર રાખવાની કોશિશ કરો અને હેલ્ધી ખોરાકને મહત્ત્વ આપો.

3) સ્ટ્રેસ:ઘણી વખત ભાવનાત્મક આવેગ અથવા ટેન્શન વધી જવાને લીધે પણ પીરિયડ્સમાં મોડું થતું હોય છે. ખાસ કરીને જ્યારે તમે કોઈને લઈને ચિંતિત હોવ તો તેનાથી મેન્સ્ટ્રઅલ સાઇકલની નિયમિતતા પર અસર થાય છે. જો તમે પીરિયડ્સ મોડા આવવાને લીધે ચિંતિત છો તો તેના લીધે પણ પીરિયડ્સમાં મોડું થાય છે.

4) હેવી વર્કઆઉટ:જો તમે અચાનક જ હેવી વર્કઆઉટ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે તો આ પણ પીરિયડ્સ મોડા થવાનું કારણ હોઈ શકે. વર્કઆઉટ કરવાથી મેટાબોલિઝમ રેટ વધે છે. જેના લીધે મેન્સ્ટ્રુઅલ સાઇકલ અનિયમિત થઈ જાય છે. અચાનક વજન વધવા કે ઘટવાથી પણ શરીરમાં હોર્મોનલ ચેન્જીસ આવે છે અને પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે.

5) અન્ય કારણો:શરીરમાં ઓવ્યુલેશન થતી વખતે બીમાર પડવાથી પણ આવું બની શકે છે. આ સિવાય ગર્ભાશયનો ટીબી હોવાથી, થાઇરોઇડના લીધે હોર્મોનમાં થયેલા અસંતુલનને લીધે અથવા પ્રોલેક્ટિન હોર્મોન વધી જવાથી પણ પીરિયડ્સ મોડા આવી શકે છે.

માસિક દરમિયાન ચોખ્ખાઇ રાખવા ઘણીબધી કંપનીના સેનિટરી પેડ માર્કેટમાં જોવા મળે છે. તેમાંની એક કંપનીની પ્રોડક્ટ- સેનિટરી પેડનું નામ ‘વ્હિસપર’ રાખ્યું છે. આ નામ પર ભાર આપી કોઈ દિવસ વિચારવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે? જો તમે ક્યારેય પણ આ નામ પર વિચાર કર્યો હશે તો સમાજમાં માસિકને લગતી પ્રવર્તતી રૂઢીચુસ્તતા વિશે ખબર પડે. છડેચોક ઉભા રહીને તમે કોઈને તમારી પરિસ્થિતિ ના કહી શકો, પરંતુ કોઇ અન્ય સ્ત્રી પાસે જઇને કાનમાં હળવેથી કહેવાનું. તેમાં પણ જો આ સ્ત્રી તમને સમજી શકે તો ઠીક અને જો તેઓ પણ રૂઢીચુસ્ત સમાજનો હિસ્સો હોય તો તમારા પર અથાણાની બોટલ નહીં અડવાની, મંદિર નહીં જવાનું, સફેદ કપડા નહીં પહેરવાના જેવી કેટકેટલાયે નિયમો થોપવામાં આવે છે. દેશની કેટલીક જગ્યાઓએ તો માસિકચક્રને લગતી આધુનિક પ્રોડક્ટ હજી વપરાતી પણ નથી. તેવામાં અદિતી ગુપ્તા જેવી કેટલીક મહિલાઓને કારણે દેશમાં આ બાબતે જાગરૂકતા આવી રહી છે.

‘મેન્સ્ટ્રુપીડિયા’ના સ્થાપક અદિતી ગુપ્તા તેમની વેબસાઇટ દ્વારા માસિકચક્રને લગતી માહિતી આપી રહ્યા છે. સ્ત્રીઓ સુધી આ પ્રકારની રૂઢીચુસ્તતા વચ્ચે માહિતી કેવી રીતે પહોંચાડવી, સાથે જ તેને લગતી ચોખ્ખાઇ અને મૂંઝવણનું સમાધાન આપતી આ વેબસાઇટથી અદિતી ગુપ્તા ઘણાં જાણીતા થયા છે.

તેમણે કરેલી મહેનત ઘણી પ્રશંસનીય છે પરંતુ તેની સાથે જ અહીં સુધી પહોંચવાની અદિતીની યાત્રા પણ ઘણી પ્રેરણારૂપ છે. ઝારખંડના નાનકડા નગર જેવા ગારવામાં રહેતી અદિતી મધ્યમવર્ગ પરિવારમાં ઉછરી છે. અને નાનપણથી જ માસિકને લગતા ટેબૂઝ (નિષેધ)થી વાકેફ હતી. તે 12 વર્ષની હતી જ્યારે માસિકચક્રની શરૂઆત થઇ.

મેં મારી માતાને મારા પહેલા માસિક વિશે જણાવ્યું ત્યારે તેમણે મને અઢી લોટા જેટલા પાણી વડે સ્નાન કરાવ્યું હતું. તેમના મતે આમ કરવાથી આ ચક્ર ફક્ત અઢી દિવસ જ ચાલે છે.” પોતાનો અનુભવ વર્ણવતા અદિતીએ જણાવ્યું.

જો કે ફક્ત એટલુ જ નહીં, આ માસિકચક્ર દરમિયાન શારીરિક દર્દને સહન કરવા સાથે સાથે મંદિરમાં નહીં જવાનું, અથાણાનાં ડબ્બાને હાથ નહીં લગાવવા જેવી અન્ય રૂઢીચુસ્તતાનો પણ સામનો કરવો પડ્યો.“માસિક બાદ દર મહીને મારે મારી ચાદર ધોવી પડતી હતી. અને એ થોડા દિવસો તો મને એવું જ લાગે કે જાણે હું અશુધ્ધ થઇ ગઇ હોઉં. સાત દિવસ પછી વાળ ધોવા સાથે હું ફરી શુદ્ધ થઈ જતી.”અદિતીની આ સમસ્યા એક સમયે દરેક ઘરની સ્ત્રીઓની આપવીતી હતી અને હજી દેશના ઘણાં ઠેકાણે આ સમસ્યા આજે પણ યથાવત છે.

અદિતીના ઘરની આર્થિક પરિસ્થિતિ પ્રમાણે તે દવાની દુકાન પર જઇને સેનિટરી પેડ્સ ખરીદી શકતી હતી પરંતું આમ કરવુ એ રૂઢિચુસ્તતાની વિરુદ્ધ હતું. આ સમસ્યામાં તેણે ફક્ત એક કપડાંનો ઉપયોગ કરવો પડતો જે ઉપયોગ પછી ઘરના કોઇ પણ પુરૂષના ધ્યાનમાં ન આવે તેમ રાખવું પડતું.

આવામાં જ્યાં શાળાનું શિક્ષણ પણ મદદરૂપ થવું જોઇએ ત્યાં બાયોલોજી ભણાવતા શિક્ષકો પણ આ મુદ્દે વાત કરવાનું ટાળતા હોય છે.“અમે અમારી શારીરિક વૃદ્ધિ વિશે પણ જાતે જ જાણતા થયા. બાળકોનુ થતું શારીરિક શોષણ, ગર્ભ, માસિકચક્ર જેવી અનેક વસ્તુઓનું શિક્ષણ મળવુ ઘણું જ જરૂરી હોય છે પરંતુ તેના અભાવમાં ઘણી તકલીફોનો અનુભવ કરવો પડે છે. અને આ બાબતોનું જ્ઞાન, શિક્ષણ ફક્ત સ્ત્રીઓને જ નહીં, પુરૂષોને પણ મળવું ખૂબ જરૂરી છે કારણ કે મોટા અને સમજુ બન્યાં બાદ પણ પુરૂષોને આ બાબતની પૂરતી માહિતી ન હોવાના કારણે તેમનો સહકાર મળવો અઘરો બની જાય છે.”

અદિતી 15 વર્ષની થઇ ત્યારે તેમણે પ્રથમ વાર દવાની દુકાને જઇને સેનીટરી નેપકીન કરી હતી.“દવાની દુકાનમાં જઈને હું ખૂબ જ શરમ અને મૂંઝવણ અનુભવતા સેનિટરી પેડની બ્રાન્ડ બોલી શકી હતી. દુકાનવાળાએ પણ કાગળમાં લપેટી એક કાળા રંગની થેલીમાં મને એ પ્રોડક્ટ આપી હતી.” ત્યારબાદ અદિતી તેમના ઉચ્ચ શિક્ષણ વખતે તુહિન સાથે એક પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો. તુહિન અદિતીના એક્ટીવિટી પાર્ટનર હતા અને ત્યારબાદ અદિતીના પતિ પણ. “તુહિને મને ઘણી એવી વાતો કહી જે મને પણ માસિકચક્ર વિશે ખબર નહોતી. ત્યારે જ મને ખબર પડી કે આ પ્રકારની માહિતી શાળામાં શિક્ષણ મેળવતી વખતે મળવી અનિવાર્ય છે. અને એટલે જ આ પ્રકારની માસિકને લગતી માહિતી પૂરી પાડવા માટેનો પ્રોજેક્ટ મેં હાથ ધર્યો અને તે મેન્સ્ટ્રુપીડિયાની સ્થાપનારૂપ નીવડ્યો.”

અદિતીને આ પ્રોજેક્ટમાં ઘણી સારી સફળતા મળી છે. હાલ તેમની વેબસાઇટ પર દર મહિને 1 લાખ લોકોનો ટ્રાફિક છે. સાથે જ હાલમાં અદિતીએ આ પ્રકારનું શિક્ષણ આપતી એક કોમિક બૂક પણ બહાર પાડી છે જે છેક સાઉથ અમેરિકા અને ફિલિપાઇન્સ સુધી પણ પહોંચતી કરવામાં આવી છે. આ સાથે જ આ બુકનું અલગ અલગ 8 ભાષાઓમાં અનુવાદ કરવા માટે પણ વાત ચાલી રહી છે. નજીકના ભવિષ્યમાં તેની એક ઓડિયો વિઝ્યુઅલ એપ્લિકેશન પણ બહાર પાડવામાં આવશે.

“આપણી આસપાસ જોઈએ તો હવે વધુને વધુ લોકો આ મુદ્દે વાત કરતા નજરે પડે છે. ઘણાં માતા-પિતા તેમની દિકરીને કોમિક બૂક વડે પણ શિક્ષણ આપતા જોવા મળે છે. સાથે જ અમને લોકો તરફથી આ બાબતે જે સહકાર મળ્યો છે તે અભૂતપૂર્વ છે. અને હવે તો દેશના ખૂણે ખૂણે આ મુદ્દે વાત થઇ રહી છે તે અમારા માટે ઘણું પ્રેરણારૂપ બની રહે છે.” અદિતીએ ખુશી વ્યક્ત કરતાં જણાવ્યું.

નમસ્તે મિત્રો અમારા આ લેખમાં આપ સૌનું સ્વાગત છે અને આજે તમને જાણવા મળશે કે સ્ત્રી ના પિરિયડ અને તેની વિશે ગીનોની અંધશ્રદ્ધા અને આ જાણવું આપડા સમાજ માટે ખૂબ જરૂરી છે તો ચાલો વાહલા મિત્રો આપડે જાણી લઈએ.

મહિલાઓના પિરિયડને લઈને સમાજમાં ઘણી માન્યતાઓ છે. પરંતુ લોકો સામાન્ય રીતે તેની ઉપર ખુલ્લેઆમ ચર્ચા કરવાનું ટાળે છે. આ સિવાય મહિલાઓ પર પણ અનેક પ્રકારના પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા છે. છોકરીઓને તેમની પૂજા સહિત અનેક જગ્યાએ મંદિરમાં જવા પર પ્રતિબંધ છે. તે જ સમયે, મહિલાઓના પિરિયડથી સંબંધિત કેટલાક રિવાજો છે, જેના વિશે તમે સાંભળીને આશ્ચર્ય થશે. ચાલો પહેલા કર્ણાટકની વાત કરીએ. અહીંના એક રિવાજ પ્રમાણે, જ્યારે કોઈ છોકરીનું માસિક સ્રાવ પહેલી વાર શરૂ થાય છે, ત્યારે તેણીને દુલ્હનની જેમ સજ્જ કરવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, આસપાસની મહિલાઓ પણ તે છોકરીની આરતી કરે છે. દક્ષિણ અમેરિકાના આંધ્રપ્રદેશ અને કેરળમાં પણ આવી પ્રથા સામાન્ય છે. દક્ષિણ ભારતમાં પ્રવર્તતી અન્ય એક પ્રથા મુજબ, છોકરીઓ કે જેઓ પ્રથમ વખત આ ઉંમરે આવે છે તેઓ તેમની સાથે લીંબુ અથવા લોખંડ સાથે રાખે છે, જેથી દુષ્ટ શક્તિઓ તેમની નજીક ન આવે.

માસિક રક્ત પીવાથી શક્તિ લે છે:હા, આ વાંચીને તમને ચોક્કસ આશ્ચર્ય થશે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, પશ્ચિમ બંગાળના કેટલાક વિસ્તારોમાં, જ્યારે કોઈ છોકરી પહેલીવાર તેના પિરિયડ મા આવે છે, ત્યારે તે તહેવાર તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આટલું જ નહીં, માસિક સ્રાવ દરમિયાન બહાર નીકળતું લોહી ગાયના દૂધ અને નાળિયેર તેલમાં ભેળવવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે માસિક રક્ત પીવાથી શરીરમાં નવી શક્તિ અને જોસ આવે છે. તે જ સમયે, તે યાદશક્તિ વધારવામાં અને તમને ખુશ રાખવામાં પણ ખૂબ ઉપયોગી છે.

મહિલાઓને પુરુષોથી અલગ રાખવામાં આવે છે:દક્ષિણ ભારત ઉપરાંત, નાઇજરના કેટલાક આદિવાસી લોકોમાં સમાન પરંપરાઓ પ્રચલિત છે. માસિક સ્રાવ દરમિયાન, સ્ત્રીઓને અહીં એક અલગ ઝૂંપડી અથવા મકાનમાં રાખવામાં આવે છે. આ લોકો આ સમયગાળા દરમિયાન મહિલાઓને અશુદ્ધ માને છે. આ જ કારણ છે કે તેમને ઘરથી દૂર રાખવામાં આવે છે. આ દરમિયાન તેને તેના પતિને મળવાની પણ મંજૂરી નથી.

મહિલાઓના રસોઈ પર પ્રતિબંધ:બાંગ્લાદેશમાં પીરિયડ્સ દરમિયાન મહિલાઓને રસોઇ બનાવવાની મંજૂરી નથી. આ મહિલાઓ બીજા માટે રાખવામાં આવતા ખોરાકને પણ સ્પર્શતી નથી. પીરિયડના સમયગાળા દરમિયાન મહિલાઓને પણ મંદિરની મુલાકાત લેવાની મંજૂરી નથી.

સ્પર્શ કરવામાં આવે તો શુદ્ધિકરણ થાય છે:બીબીસીના સમાચાર અનુસાર, નેપાળના હિન્દુ બહુમતીવાળા ગામમાં એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ મહિલા પીરિયડ્સ દરમિયાન કોઈને સ્પર્શે તો તેને ધાર્મિક વિધિમાંથી પસાર થવું પડશે. તે જ સમયે, બાલીમાં બહાર પાડવામાં આવેલી પરંપરા અનુસાર, માસિક ચક્ર પછી, સ્ત્રીને પવિત્ર સ્નાન કરવું પડે છે, જેને ‘મિકવે’ કહેવામાં આવે છે.

માસિક સ્ત્રાવ માટે બીજી અગત્ય જાણકારી:મહિલાઓને માસિક સ્ત્રાવ મોડુ આવવા પાછળ અનેક કારણો હોય છે. મોટાભાગની મહિલાઓ આની પાછળના કારણોથી અજાણ હોય છે અને આવી પરિસ્થિતિમાં કારણ વગર ટેન્શન લેવાનું શરૂ કરી દેતી હોય છે. જો પરણિત મહિલાને આવી સમસ્યા આવે તો તેને પહેલા જ પ્રેગનન્સીનો વિચાર આવી જાય છે, જેનાથી કોઈ ખુશ થાય તો કોઈ દુખી થાય. તો આજે જાણીએ એવા કયા કારણો છે જેને લીધે પીરિયડ્સ આવવામાં મોડુ થતું હોય છે.

1) લાઇફસ્ટાઇલમાં ફેરફાર:કોઈપણ નવું કામ કરવું, સૂવા-ઊઠવાના સમયમાં ફેરફાર આવવાથી, રજાઓ પર ક્યાંય બહાર ફરવા જવા જેવા અનેક ફેરફાર પીરિયડ્સ મોડા આવવાનાં કારણો હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને ત્યારે જ્યારે તમારા શરીરમાં ઓવ્યુલેશન થઈ રહ્યું હોય. શરીરને બદલાયેલી જીવનશૈલીને અપનાવવામાં સમય લાગે છે અને તેના જ લીધે માસિકચક્ર પણ અનિયમિત થઈ જાય છે.

2) ખાનપાન બદલાવાથી:ઘણી વખત આપણાં ખાવાપીવાને લીધે પણ પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે. રૂટિન ડાયટમાં વધુ પડતાં તેલ-મસાલા લેવાનું શરૂ થવાથી પણ પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે. પીરિયડ્સ મોડા આવવાને લીધે ખોટી ચિંતા ન કરો. માત્ર તમારી નિયમિત જીવનશૈલીને બરકરાર રાખવાની કોશિશ કરો અને હેલ્ધી ખોરાકને મહત્ત્વ આપો.

3) સ્ટ્રેસ:ઘણી વખત ભાવનાત્મક આવેગ અથવા ટેન્શન વધી જવાને લીધે પણ પીરિયડ્સમાં મોડું થતું હોય છે. ખાસ કરીને જ્યારે તમે કોઈને લઈને ચિંતિત હોવ તો તેનાથી મેન્સ્ટ્રઅલ સાઇકલની નિયમિતતા પર અસર થાય છે. જો તમે પીરિયડ્સ મોડા આવવાને લીધે ચિંતિત છો તો તેના લીધે પણ પીરિયડ્સમાં મોડું થાય છે.

4) હેવી વર્કઆઉટ:જો તમે અચાનક જ હેવી વર્કઆઉટ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે તો આ પણ પીરિયડ્સ મોડા થવાનું કારણ હોઈ શકે. વર્કઆઉટ કરવાથી મેટાબોલિઝમ રેટ વધે છે. જેના લીધે મેન્સ્ટ્રુઅલ સાઇકલ અનિયમિત થઈ જાય છે. અચાનક વજન વધવા કે ઘટવાથી પણ શરીરમાં હોર્મોનલ ચેન્જીસ આવે છે અને પીરિયડ્સ મોડા આવતા હોય છે.

5) અન્ય કારણો:શરીરમાં ઓવ્યુલેશન થતી વખતે બીમાર પડવાથી પણ આવું બની શકે છે. આ સિવાય ગર્ભાશયનો ટીબી હોવાથી, થાઇરોઇડના લીધે હોર્મોનમાં થયેલા અસંતુલનને લીધે અથવા પ્રોલેક્ટિન હોર્મોન વધી જવાથી પણ પીરિયડ્સ મોડા આવી શકે છે.

માસિક દરમિયાન ચોખ્ખાઇ રાખવા ઘણીબધી કંપનીના સેનિટરી પેડ માર્કેટમાં જોવા મળે છે. તેમાંની એક કંપનીની પ્રોડક્ટ- સેનિટરી પેડનું નામ ‘વ્હિસપર’ રાખ્યું છે. આ નામ પર ભાર આપી કોઈ દિવસ વિચારવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે? જો તમે ક્યારેય પણ આ નામ પર વિચાર કર્યો હશે તો સમાજમાં માસિકને લગતી પ્રવર્તતી રૂઢીચુસ્તતા વિશે ખબર પડે. છડેચોક ઉભા રહીને તમે કોઈને તમારી પરિસ્થિતિ ના કહી શકો, પરંતુ કોઇ અન્ય સ્ત્રી પાસે જઇને કાનમાં હળવેથી કહેવાનું. તેમાં પણ જો આ સ્ત્રી તમને સમજી શકે તો ઠીક અને જો તેઓ પણ રૂઢીચુસ્ત સમાજનો હિસ્સો હોય તો તમારા પર અથાણાની બોટલ નહીં અડવાની, મંદિર નહીં જવાનું, સફેદ કપડા નહીં પહેરવાના જેવી કેટકેટલાયે નિયમો થોપવામાં આવે છે. દેશની કેટલીક જગ્યાઓએ તો માસિકચક્રને લગતી આધુનિક પ્રોડક્ટ હજી વપરાતી પણ નથી. તેવામાં અદિતી ગુપ્તા જેવી કેટલીક મહિલાઓને કારણે દેશમાં આ બાબતે જાગરૂકતા આવી રહી છે.

‘મેન્સ્ટ્રુપીડિયા’ના સ્થાપક અદિતી ગુપ્તા તેમની વેબસાઇટ દ્વારા માસિકચક્રને લગતી માહિતી આપી રહ્યા છે. સ્ત્રીઓ સુધી આ પ્રકારની રૂઢીચુસ્તતા વચ્ચે માહિતી કેવી રીતે પહોંચાડવી, સાથે જ તેને લગતી ચોખ્ખાઇ અને મૂંઝવણનું સમાધાન આપતી આ વેબસાઇટથી અદિતી ગુપ્તા ઘણાં જાણીતા થયા છે. તેમણે કરેલી મહેનત ઘણી પ્રશંસનીય છે પરંતુ તેની સાથે જ અહીં સુધી પહોંચવાની અદિતીની યાત્રા પણ ઘણી પ્રેરણારૂપ છે. ઝારખંડના નાનકડા નગર જેવા ગારવામાં રહેતી અદિતી મધ્યમવર્ગ પરિવારમાં ઉછરી છે. અને નાનપણથી જ માસિકને લગતા ટેબૂઝ (નિષેધ)થી વાકેફ હતી. તે 12 વર્ષની હતી જ્યારે માસિકચક્રની શરૂઆત થઇ.

મેં મારી માતાને મારા પહેલા માસિક વિશે જણાવ્યું ત્યારે તેમણે મને અઢી લોટા જેટલા પાણી વડે સ્નાન કરાવ્યું હતું. તેમના મતે આમ કરવાથી આ ચક્ર ફક્ત અઢી દિવસ જ ચાલે છે.” પોતાનો અનુભવ વર્ણવતા અદિતીએ જણાવ્યું.

જો કે ફક્ત એટલુ જ નહીં, આ માસિકચક્ર દરમિયાન શારીરિક દર્દને સહન કરવા સાથે સાથે મંદિરમાં નહીં જવાનું, અથાણાનાં ડબ્બાને હાથ નહીં લગાવવા જેવી અન્ય રૂઢીચુસ્તતાનો પણ સામનો કરવો પડ્યો. “માસિક બાદ દર મહીને મારે મારી ચાદર ધોવી પડતી હતી. અને એ થોડા દિવસો તો મને એવું જ લાગે કે જાણે હું અશુધ્ધ થઇ ગઇ હોઉં. સાત દિવસ પછી વાળ ધોવા સાથે હું ફરી શુદ્ધ થઈ જતી.”અદિતીની આ સમસ્યા એક સમયે દરેક ઘરની સ્ત્રીઓની આપવીતી હતી અને હજી દેશના ઘણાં ઠેકાણે આ સમસ્યા આજે પણ યથાવત છે.

અદિતીના ઘરની આર્થિક પરિસ્થિતિ પ્રમાણે તે દવાની દુકાન પર જઇને સેનિટરી પેડ્સ ખરીદી શકતી હતી પરંતું આમ કરવુ એ રૂઢિચુસ્તતાની વિરુદ્ધ હતું. આ સમસ્યામાં તેણે ફક્ત એક કપડાંનો ઉપયોગ કરવો પડતો જે ઉપયોગ પછી ઘરના કોઇ પણ પુરૂષના ધ્યાનમાં ન આવે તેમ રાખવું પડતું.

આવામાં જ્યાં શાળાનું શિક્ષણ પણ મદદરૂપ થવું જોઇએ ત્યાં બાયોલોજી ભણાવતા શિક્ષકો પણ આ મુદ્દે વાત કરવાનું ટાળતા હોય છે.“અમે અમારી શારીરિક વૃદ્ધિ વિશે પણ જાતે જ જાણતા થયા. બાળકોનુ થતું શારીરિક શોષણ, ગર્ભ, માસિકચક્ર જેવી અનેક વસ્તુઓનું શિક્ષણ મળવુ ઘણું જ જરૂરી હોય છે પરંતુ તેના અભાવમાં ઘણી તકલીફોનો અનુભવ કરવો પડે છે. અને આ બાબતોનું જ્ઞાન, શિક્ષણ ફક્ત સ્ત્રીઓને જ નહીં, પુરૂષોને પણ મળવું ખૂબ જરૂરી છે કારણ કે મોટા અને સમજુ બન્યાં બાદ પણ પુરૂષોને આ બાબતની પૂરતી માહિતી ન હોવાના કારણે તેમનો સહકાર મળવો અઘરો બની જાય છે.”

અદિતી 15 વર્ષની થઇ ત્યારે તેમણે પ્રથમ વાર દવાની દુકાને જઇને સેનીટરી નેપકીન કરી હતી.“દવાની દુકાનમાં જઈને હું ખૂબ જ શરમ અને મૂંઝવણ અનુભવતા સેનિટરી પેડની બ્રાન્ડ બોલી શકી હતી. દુકાનવાળાએ પણ કાગળમાં લપેટી એક કાળા રંગની થેલીમાં મને એ પ્રોડક્ટ આપી હતી.” ત્યારબાદ અદિતી તેમના ઉચ્ચ શિક્ષણ વખતે તુહિન સાથે એક પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો. તુહિન અદિતીના એક્ટીવિટી પાર્ટનર હતા અને ત્યારબાદ અદિતીના પતિ પણ. “તુહિને મને ઘણી એવી વાતો કહી જે મને પણ માસિકચક્ર વિશે ખબર નહોતી. ત્યારે જ મને ખબર પડી કે આ પ્રકારની માહિતી શાળામાં શિક્ષણ મેળવતી વખતે મળવી અનિવાર્ય છે. અને એટલે જ આ પ્રકારની માસિકને લગતી માહિતી પૂરી પાડવા માટેનો પ્રોજેક્ટ મેં હાથ ધર્યો અને તે મેન્સ્ટ્રુપીડિયાની સ્થાપનારૂપ નીવડ્યો.”

અદિતીને આ પ્રોજેક્ટમાં ઘણી સારી સફળતા મળી છે. હાલ તેમની વેબસાઇટ પર દર મહિને 1 લાખ લોકોનો ટ્રાફિક છે. સાથે જ હાલમાં અદિતીએ આ પ્રકારનું શિક્ષણ આપતી એક કોમિક બૂક પણ બહાર પાડી છે જે છેક સાઉથ અમેરિકા અને ફિલિપાઇન્સ સુધી પણ પહોંચતી કરવામાં આવી છે. આ સાથે જ આ બુકનું અલગ અલગ 8 ભાષાઓમાં અનુવાદ કરવા માટે પણ વાત ચાલી રહી છે. નજીકના ભવિષ્યમાં તેની એક ઓડિયો વિઝ્યુઅલ એપ્લિકેશન પણ બહાર પાડવામાં આવશે.

“આપણી આસપાસ જોઈએ તો હવે વધુને વધુ લોકો આ મુદ્દે વાત કરતા નજરે પડે છે. ઘણાં માતા-પિતા તેમની દિકરીને કોમિક બૂક વડે પણ શિક્ષણ આપતા જોવા મળે છે. સાથે જ અમને લોકો તરફથી આ બાબતે જે સહકાર મળ્યો છે તે અભૂતપૂર્વ છે. અને હવે તો દેશના ખૂણે ખૂણે આ મુદ્દે વાત થઇ રહી છે તે અમારા માટે ઘણું પ્રેરણારૂપ બની રહે છે.” અદિતીએ ખુશી વ્યક્ત કરતાં જણાવ્યું.